“Jurkovič – Kafka – Bajek.  Spotkanie na krawędzi”

Wystawa

• Wernisaż | 30.09.2024 r. godz. 18:00
• Data |  30.09.2024 –   31.10.2024
• Miejsce | Galeria Międzynarodowego Centrum Kultury,
  Rynek Główny 25 
• Kurator | Zbigniew Bajek
• Organizatorzy | Akademia Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie i Międzynarodowe Centrum Kultury w Krakowie 

Bezpośrednim impulsem do powstania prac, które składają się na instalację „Jurkovič-Kafka-Bajek. Spotkanie na krawędzi“ była zbrojna napaść Rosji na Ukrainę w 2022 roku oraz odkrycie przez autora projektu niezwykłych nekropolii lokowanych na terenie Beskidu Niskiego. Bezsens i okrucieństwo wojny ukraińskiej poraża. Przypomina jedne z najkrwawszych jakie miały miejsce na ziemiach polskich, chociażby te z okresu pierwszej wojny światowej na terenie Galicji. Świadectwem tychże jest około 400 cmentarzy wojennych, powstałych jeszcze w trakcie trwania wojny, rozrzuconych po całej południowo-wschodniej Polsce. Inicjatywa ich powstania, a właściwie ich realizacji, wiąże się ściśle z Krakowem (Krakowski Oddział Grobów Wojennych 1915-1918). 

W tej grupie wyróżniają się nekropolie zaprojektowane przez wybitnego architekta słowackiego Dušana Jurkoviča i wybudowane pod jego nadzorem. W jego realizacjach piękno i dramat są często splecione, tworząc kompleksową i bogatą wrażeniowo tkankę sztuki. Nie bez znaczenia jest lokalizacja wspomnianych cmentarzy, osadzonych w plenerach Beskidu Niskiego. 

Dokładnie w czasie, gdy Jurkovič tworzył swoje ekumeniczne nekropolie, inny obywatel Cesarstwa Austro-Węgierskiego, w odległym zakątku imperium, w małej miejscowości Zürau, zmagając się ze śmiertelną chorobą pisał mini teksty, które złożyły się na zbiór zatytułowany „Aforyzmy z Zürau“. Kolekcję tę, już po śmierci Franza Kafki – bo o nim jest mowa – jego przyjaciel Max Brod zatytułował „Rozważania o grzechu, cierpieniu, nadziei i słusznej drodze“. Sentencje wspomnianego zbioru znakomicie ilustrują uniwersalizm dzieła Kafki, poruszają tematy i przedstawiają sytuacje, które są zrozumiałe i inspirujące dla czytelników na całym świecie – ludzi wpisanych w różne konteksty kulturowe i społeczne. Wiąże się to ze sposobem, w jaki Kafka przedstawia człowiecze doświadczenia. Jego prace są otwarte na różnorodne interpretacje i znajdują rezonans w sercach ludzi mieszkających wszędzie. 

W dziele tym również piękno spotyka się z dramatem. 

Realizując projekt „Jurkovič-Kafka-Bajek. Spotkanie na krawędzi” autor wiąże (konfrontuje) nie tylko twórczość Kafki i Jurkoviča (odwiedził i zaangażował w projekt wszystkie znane nekropolie wojenne słowackiego architekta), ale także pochyla się nad losem mieszkańców Beskidu Niskiego i Ústecký’ego kraju (Zürau), z których deportowano po drugiej wojnie światowej setki tysięcy ludzi, dewastując tkankę kulturową tych regionów. 

Mocno też akcentuje symbol i znaczenie światła, stąd formuła lightboxów. 

Podnosi też problem roli rozpadu i destrukcji w twórczości (zdjęcia wykorzystane w lightboxach poddane zostają różnym „operacjom plastycznym“, napiętnowane są ostrymi narzędziami, poddane żywiołom ziemi, wody, ognia).